مهدی (عج)

هدویت سر بزرگ الهی و معجزه ای از معجزات تاریخ ادیان و انبیا»

موعود اسلام

امید به رهایی و سعادت انسان، یکی از کهن ترین آرزوهای مقدس، به ویژه در میان دین باوران بوده است و آنچه در آثار مکتوب ادیان در این باره دیده می شود، همین دغدغه ها و اعتقاد فراگیر و کهن است که در تعالیم پیامبران نیز انعکاس یافته و تایید شده است.در این میان، سنت و عترت پیامبر با تفصیل بی سابقه ای به این موضوع پرداخته اند. از این رو می توان گفت موعود سنت و عترت، شناسنامه ای بس روشن و کارنامه ای به مراتب روشن تر از موعود امت های پیشین دارد. اما امتیاز ویژه روایات اهل بیت و منابع شیعی در این است که بر مقوله غیبت مهدی(عج) توجه بی نظیر و فوق العاده ای شده است تا آنجا که عنوان بسیاری از رساله ها و کتاب هایی که در سده های نخست نوشته شده « کتاب الغیبه » است. بنابراین بسیاری از منابع اهل سنت که به غیبت مهدی موعود اشاره نکرده اند، از ولایت او نیز سخنی به میان نیاورده اند. از این رو می توان گفت که ولادت و غیبت مهدی(عج) از مهم ترین نقاط اختلاف میان کلام شیعی و سنی است. با وجود این می توان براساس روایات مورد وفاق شیعه و اهل سنت به عناصر مشترک بسیاری درباره موعود اسلام دست یافت: لقب او مهدی (راه یافته) است; نامش همنام پیامبر محمدبن عبدالله است; از خاندان پیامبر و از فرزندان فاطمه دخت پیامبر است; در آخر زمان حتی اگر از عمر جهان یک روز بیش نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی خواهد کرد تا او قیام کند و به خلافت برسد، خداوند کار او را یک شبه به سامان می رساند; او زمین را پس از آنکه پر از ظلم و ستم می شود، پر از عدل و داد خواهد ساخت; مردم در پرتو ولایتش به نعمتی بی سابقه دست خواهند یافت و مال را بی حساب و فراوان خواهند بخشید; او از خلفا و امیران دوازده گانه ای است که پیامبر خدا آمدن آنان را پس از خود بشارت داده است. غیبت مهدی (عج) با مراجعه به منابع روایی و تاریخی، دانسته می شود که موضوع غیبت، یکی از مهم ترین و دغدغه آمیزترین موضوعات سده های نخست هجری بوده است. سخنان پیامبر و امامان معصوم درباره مهدی و غیبت او، از حدود دویست سال پیش از غیبت کبرا، یعنی از اوایل قرون دوم هجری در صحیفه ها و نوشته های متعددی به همت یاران و شاگردان ائمه گردآوری شده اند. این نوشته ها که به اصول مدونه شهرت یافتند، اساس کتاب های قرن چهارم و پنجم درباره غیب مهدی موعود را تشکیل می دهند. و جالب آنکه عناوین این کتاب ها نیز مانند اصول مدونه، «کتاب الغیبه» است. شیخ صدوق با اشاره به رویای خود که در آن، حضرت مهدی(عج) دستور تالیف کتابی را درباره غیبت می دهد، یادآوری می کند که کتاب وی در اطاعت چنین امری و با تکیه بر همان اصول مدونه تدوین شده است.همزمان و بلکه پیش از تدوین این اصول، شاهد برخی رویدادها و نیز جنبش های مذهبی و سیاسی هستیم که به گونه ای، ریشه در هر دو موضوع غیبت حجت و مهدویت دارند. منابع تاریخی و کتاب های ملل و نحل به رویدادها و تحولاتی از این دست اشاره می کنند که برخی از آنها بیش از دویست سال پیش از ولادت حجت بن الحسن العسکری رخ داده اند.مهدویت و غیبت مهدی در قاموس روایی اهل بیت، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. هر چند کسانی بر اثر غفلت و بی توجهی به مفاد تفصیلی این روایات، در حیرت و شک افتادند، کسانی نیز از این غفلت سو» استفاده کرده ، سبب اختلاف شدند و همین امر بود که عالمان شیعه و نیز دانشمندان اهل سنت را بر آن داشت تا با تهیه و تدوین رساله ها و کتاب هایی، ابعاد مهدویت را روشن کنند.از جمله مسائلی که در این کتاب ها مورد بحث قرار گرفته، این است که آیا امکان دارد انسانی به مدت طولانی زنده بماند؟ و در صورت اثبات امکان طول عمر، چه رازی در غیبت مهدی موعود نهفته است؟ آنچه ذیلا می آید، مطالبی است که بزرگان در پاسخ به این پرسش ها داده اند و یا در توضیح و تکمیل پاسخ آنان می توان ارائه کرد. طول عمر مهدی(عج) از منظر  اهل سنت و شیعه، مهدویت مانند نبوت، از امور غیبی و از اسرار دینی است. ظهور مصلح نجات بخش، موعود بسیاری از ادیان و کتاب های دینی، به ویژه قرآن کریم است نباید سرنوشت دستگاه مهدویت را به روش های محدود علوم گره زد; در عین حال موضوعی چون طول عمر مهدی موعود، از هر سه منظر دین، عقل، و علم قابل دفاع است. امکان طول عمر، بر انان که باورهای خود را به مطالعات علمی و دانش بشری گره می زنند نیز پذیرفتنی است. مشاهدات ساده ما و نیز اطلاعاتی که آگاهانه در اختیار ما نهاده اند، امکان طول عمر را به روشنی اثبات می کند.سید مرتضی در کتاب الامالی، نام و شرح حال شمار بسیاری از دراز عمران را آورده است. در میان آنان به کسانی با عمری حدود 150 تا 300 سال بر می خوریم و بر فرض که عمر طولانی بر خلاف قوانین طبیعی شناخته شده باشد، چنان که پیش از این گفتیم، دستگاه مهدویت از اسرار الهی و معجزه ای از معجزات مکرر تاریخ ادیان و پیامبران است. راز غیبت مهدی موعود (عج) در روایتی از امام صادق آمده است که در قائم سنتی از موسی و سنتی از یوسف و سنتی از عیسی و سنتی از محمد است. سنت او از موسی آن است که بیمناک و نگران است، سنت او از یوسف آن است که مانند ناشناخته بودن یوسف در میان برادرانش در میان مردم ناشناخته است. سنت او از عیسی سیاحت و گردشگری است; سنت او از محمد جهاد است. تمثیلی که در این روایت دیده می شود، در حقیقت تبیین فلسفه مهدویت به کمک مثال است. از این روایت دو نکته به دست می آید: نخست آنکه مهدی (عج) ثمره نبوت است ودیگر آنکه داستان مهدی در عصر خود مانند داستان موسی در عصر فرعونیان است. خاطره ولادت او چون موسی در خاطره ها بود که به رغم تدابیر سخت فرعون زمان به دنیا آمد و تا ظهور کبری، مانند موسی برای غیر از شیعیان ناشناخته خواهد بود، چنان که یوسف نیز برای برادرانش ناشناخته بود و سرانجام با شمشیر که سمبل حدید و قدرت است، به عدل و داد قیام خواهد کرد.با تامل در مفاد روایات دیگر، روشن می شود که این روایت تنها به بخشی از اسرار غیبت اشاره کرده است و آن این است که شرایط غیبت مهدی (عج) مانند شرایط غیبت موسی در عصر فرعون است که حتی در دامن فرعون پرورش یافت، اما نبوت و دعوت خود را از بیم فرعونیان به مدت طولانی و تا پس از بازگشت از نزد شعیب به تاخیر انداخت. مفاد برخی از روایات این است که غیبت مهدی (عج) پدیده ای ضروری است که جز باطل گرایان، در آن تردید نمی کنند. راز این غیبت مانند راز غیبت حجت های دیگر خدا پیش از مهدی، تنها پس از ظهور آشکار خواهد شد; چنان که راز و حکمت آنچه خضر نبی انجام داد، از زخمی کردن کشتی و کشتن جوان و بالا بردن دیوار افتاده، تا هنگام جدایی وی از موسی آشکار نشد. آری، غیبت مهدی(عج) پدیده ای است الاهی و سری از اسرار خدا و غیبی از امور غیبی اوست که با علم و ایمان به حکیم بودن او تصدیق می کنیم که افعال او حکیم و استوار است، هر چند رازش بر ما مکشوف نباشد. از این روایت و روایات مشابه دیگر در می یابیم که اولا، غیبت حجج الاهی از سنت های جاری خداست که پیش از مهدی (عج) بارها درباره آنان تکرار شده است; ثانیا، غیبت اولیای الهی جزئی از امور غیبی است که هر خدا باور دینداری باید به آن ایمان داشته باشد، چنان که به امور ناپیدای دیگری چون فرشتگان و جنیان و عذاب قبر و سوال دو فرشته نکیر و منکر در عالم قبر را باید باور کند; ثالثا، راز و حکمت واقعی غیبت مهدی(عج) را تنها خدا می داند و به اولیای الاهی نیز اجازه افشای آن داده نشده است. از این رو برخی از بزرگان شیعه، با تکیه بر مبانی امامت و مهدویت و ولادت مهدی (عج)، تاکید کرده اند که راز غیبت مهدی (عج) مانند راز شماری از حقایق و احکام الاهی مانند بوسیدن حجرالاسود، ناشناخته است. برخی دیگر، غیبت آن حضرت را مانند آیات متشابه قرآن دانستند که چه بسا مدلول ظاهری آنها امور غیر قابل پذیرشی چون جبر و تشبیه است و همگان به این آیات ایمان داریم، در حالی که مدلول واقعی و یقینی آنها را نمی دانیم.